Λίγο πιο χαμηλά από το Γκραίκα και προς τον βορρά, σε απόσταση περίπου είκοσι λεπτών πεζοπορίας από το χωριό, βρίσκεται το Κάστρο της Λιστρίνας.
Το έτος κατασκευής του δεν μας είναι γνωστό αλλά πιθανολογείται πως χτίστηκε μεταξύ του 950-1000 στην κορυφή ενός λόφου. Στα ανατολικά, δυτικά και βόρεια του λόφου περνούν χείμαρροι του ποταμού Μεγανίτη, έχοντας ως φυσική προστασία τους απότομους και κάθετους βράχους ενώ από τη νότια πλευρά μία στενή λωρίδα γης ενώνει το φρούριο με το δρόμο προς το Γκραίκα.
Από αυτή τη πλευρά υπήρχε τείχος και μία σειρά οχυρωματικών έργων καθώς και η πύλη του κάστρου η οποία ήταν ξύλινη με χάλκινη επένδυση. Η πύλη δε, υπήρχε στη θέση της μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, σύμφωνα πάντα με μαρτυρίες των γηραιότερων του χωριού.
Σήμερα, είναι ορατά μόνο τα θεμέλια κτισμάτων που μάλλον χρησίμευαν ως αποθήκες τροφίμων και στέγασης της φρουράς του κάστρου. Επίσης, μέσα στην πυκνή βλάστηση που περιβάλλει πλέον το λόφο, μπορούμε να δούμε τα θεμέλια των κυκλικών πύργων άμυνας καθώς επίσης και τα ερείπια μιας μικρής εκκλησίας στο ψηλότερο μέρος της φρουρίου. Στο ίδιο σημείο υπάρχει και η δεξαμενή για το πόσιμο νερό όπου με τη βοήθεια πήλινων αγωγών το αντλούσαν από πηγή του χωριού.
Σύμφωνα με την παράδοση, η φρουρά του κάστρου αντιστάθηκε στους Φράγκους που πολιορκούσαν επί μακρό χρονικό διάστημα το φρούριο. Οι Φράγκοι μη μπορώντας να βρουν τρόπο να καταλάβουν το κάστρο, συνέλαβαν μία γριά που ονομαζόταν Λιστρίνα. Η Λιστρίνα τους υπέδειξε την πηγή αλλά και τον αγωγό που τροφοδοτούσε με πόσιμο νερό το κάστρο.
Κατά άλλους, η Λιστρίνα δεν υπέδειξε στους Φράγκους την πηγή αλλά το σημείο όπου οι πολιορκημένοι μετά την εύρεση της πηγής από τους πολιορκητές, έριχναν στον ποταμό και πάντα κατά τις βραδινές ώρες ώστε να μην γίνουν αντιληπτοί, καθαρά στουπιά δεμένα με σχοινί. Στη συνέχεια τα ανέβαζαν επάνω στα τοίχοι και στραγγίζοντάς τα εξασφάλιζαν το πόσιμο νερό που τους ήταν απαραίτητο.
Όταν το κάστρο έπεσε τελικά στα χέρια των Φράγκων, οι Έλληνες έπιασαν τη Λιστρίνα και την έθαψαν ζωντανή κοντά στο φρούριο. Στον τάφο της έριξαν «λίθον αναθέματος» . Αυτός ο σωρός των λίθων υπάρχει ακόμη και σήμερα ενώ η συγκεκριμένη τοποθεσία ονομάζεται «της γριάς το μνήμα», το δε κάστρο από τότε αναφέρεται ως «το Κάστρο της Λιστρίνας.
Στο Κάστρο της Λιστρίνας το έτος 1389, οι Ναβαραίοι με αρχηγό τον Ασάν Ζαχαρία, φυλάκισαν για δέκα μήνες περίπου τον ηγεμόνα της Αθήνας και της Κορίνθου Νέριο Ατζαϊλιώτη. Ο τελευταίος έμεινε ελεύθερος μόνο όταν απέστειλε την κόρη του Φραγκίσκη της Κεφαλληνίας, ως όμηρο στη Χαλκίδα και αφού παρέδωσε την πόλη των Μεγάρων σε αυτούς.
Το 1460 το κάστρο βρίσκεται στα χέρια των Τούρκων οι οποίοι προχωρούν σε μία σειρά νέων οχυρωματικών έργων. Το έτος 1463 το Κάστρο της Λιστρίνας περιήλθε στη κυριότητα των Βενετών και του Μάρκου Βέγια, ο οποίος ενισχυμένος με χρήματα και προμήθειες από τον γενικό προβλεπτή του Μωρέως Ιάκωβο Βαρβαρίγο, κατέλαβε το κάστρο και απομάκρυνε τους Τούρκους.
Τελικά το Κάστρο της Λιστρίνας βρέθηκε πάλι υπό τουρκική κατοχή ενώ το χωριό Γκραίκα στα χρόνια της τουρκοκρατίας ανήκε στο Πασαλίκι που είχε έδρα το χωριό της Παρασκευής στην ανατολική όχθη του Μεγανίτη.
Εδώ σταματούν όλα τα στοιχεία που μπόρεσα να συλλέξω για το Κάστρο της Λιστρίνας. Για το πώς έφθασε στη σημερινή του ερειπωμένη κατάσταση μόνο ικασίες μπορούμε να κάνουμε. Το πιο πιθανό είναι πως το κάστρο εγκαταλείφθηκε στη τύχη του ενώ οι κάτοικοι χρησιμοποίησαν τις πέτρες από τα τοίχοι και τα υπόλοιπα κτίσματα ως δομικά υλικά για τις δικές τους οικίες.
Το μονοπάτι που οδηγεί στη κορυφή του λόφου έχει καλυφθεί από πυκνή βλάστηση κάνοντας αρκετά δύσκολη την πρόσβαση.
Πηγή: Μαρτυρίες των γηραιότερων κατοίκων του χωριού Γκραίκα αλλά και αντίγραφα γραπτών σημειώσεων του Δικηγόρου Αθηνών Κων/νου Μιχαλόπουλου, με καταγωγή από την περιοχή.
Έρευνα: Γιάννης Δρουγούτης
